منکرین حدیث

سنت یا حدیث بعد از قرآن دومین اصل و منبع در شریعت اسلام به شمار می رود و همه ی مسلمانان به این مساله معتقدند. اما عده ای از مسلمانان که از افکار غرب تحت تاثیر قرار گرفتند این نظریه را مطرح کردند که حدیث به عنوان یک اصل مستقل مورد پذیرش نیست و حجیت حدیث را منکر شدند به همین جهت عمل به حدیث را ضروری نمی دانند و فقط به قرآن اکتفا می کنند. البته تاریخ ظهور چنین افکاری به عهد تابعین بر می گردد که خلاصه ی آن به این شرح است:  

صحابی جلیل عمران بن حصین رضی الله عنه با جمعی از دوستانش در مجلسی نشسته بود که یکی از آنها گفت: «لا تحدثونا إلا بالقرآن»: (به غیر از قرآن از چیز دیگری صحبت نکنید).

عمران رضی الله عنه در جوابش گفت: بگو ببینم اگر تو و همفکرانت به قرآن اکتفا کنید آیا می توانی در قرآن نماز ظهر را چهار رکعت و نماز عصر را چهار رکعت و نماز مغرب را سه رکعت بیابی ؟و در دو رکعت آن با صدای بلند قرائت می کنی؟ بگو ببینم اگر تو و همفکرانت به قرآن بسنده کنید آیا می توانی در آن طواف و سعی بین صفا و مروه را هفت بار بیابی؟

سپس این صحابی جلیل رضی الله عنه رو به همراهانش کرد و گفت: ای مردم علم دین را از ما اصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم بگیرید. به خدا قسم اگر چنین نکنید گمراه خواهید شد). (مدخل الدلائل للبیهقی، 1/ 25، الکفایة للخطیب/ ص 48 و جامع بیان العلم وفضله لابن عبد البر، 2/ 191).

جالب است بدانید که رسول الله هم از آمدن چنین افرادی خبر داده است به این حدیث توجه کنید:

«ألا إنی أوتیت القرآن ومثله معه، ألا یوشک رجل شبعان على أریکته یقول: علیکم بهذا القرآن، فما وجدتم فیه من حلال فأحلوه، وما وجدتم فیه من حرام فحرموه، ألا وإن ما حرم رسول الله صلی الله علیه و سلم کما حرم الله». (سنن ابو داود/ باب فی لزوم السنة ح 4604، جامع ترمذی/ ح 2664 و سنن ابن ماجه/ح 12): «همانا به من قرآن و همانند آن داده شده است و نزدیک است زمانی فرا رسد که فردی با شکم سیر بر تختش تکیه داده است و می گوید: فقط به قرآن اکتفا کنید، هر چیزی را که در قرآن بدان حکم حلال داده شده است حلال بدانید و هر چیزی را که بدان حکم حرام داده شده است حرام بدانید، همانا هر آنچه که رسول الله صلی الله علیه و سلم حرام کرده است مانند چیزی است که الله حرام کرده باشد».

چنانکه می بینیم رسول الله صلی الله علیه و سلم امتش را از چنین برخوردی با احادیث نهی کرده است اما اگر بیشتر دقت کنیم در خواهیم یافت که رسول الله از آمدن چنین افرادی خبر داده است واگر به واقع بنگریم خواهیم یافت که افراد زیادی با چنین افکاری در میان امت اسلامی وجود دارند و متاسفانه به رواج این گونه افکار نیز کمر همت بسته اند.

مسلما چنین تفکری سبب گمراهی می شود. زیرا:

الف) بسیاری از آیات قرآن نیاز به شرح و توضیح از سوی رسول الله دارد و بسیاری از احکام در قرآن بیان نشده است زیرا قرآن مسایل را به صورت کلی بیان کرده است و این توضیحات در قالب حدیث به ما رسیده است زیرا هنگامی که آیات قرآن به صورت اجمالی بر رسول الله صلی الله علیه و سلم نازل می شد ایشان با بیان و تفسیر خود آن آیات را برای اصحابش توضیح می دادند و نکات پوشیده و مجمل آن را برطرف می کردند. صحابه رضی الله عنهم نیز اقوال و تفسیر رسول الله صلی الله علیه وسلم را حفظ نموده و آن را به نسل بعد از خود منتقل کردند، و آنان نیز به همین منوال وظیفه خود را انجام داده و این مسئولیت را به نحو احسن اجرا نمودند.

و به این ترتیب کم کم علم شریفی به نام علم حدیث شکل گرفت که علما با تالیف و تصنیف در جوانب مختلف به این علم خدمت بزرگی برای اسلام نمودند.

لازم به ذکر است که علم حدیث بالاترین آمار تالیف در علوم مختلف اسلامی را دارد که خود نیز بیانگر اهمیت دادن علمای اسلام به این علم می باشد .صحیح ترین کتابی که در علم حدیث به رشته ی تحریر در آمد، صحیح امام محمد بن اسماعیل بخاری بود که علمای اسلام به اتفاق آن را صحیح ترین کتاب بعد از قرآن کریم می دانند پس از آن کتاب صحیح امام مسلم بن الحجاج نیشابوری است که اصطلاحاً به آن دو (صحیحین) گفته می شود. به عنوان مثال در قرآن آمده است: «اقیموا الصلاة» این آیه حکم وجوب نماز را می رساند اما شیوه ی خواندن نماز و تعداد رکعات نماز در قرآن نیامده است. حال اگر کسی بگوید من به حدیث کاری ندارم و تنها قرآن کافی است چگونه می تواند نماز بخواند و از کجا می خواهد بداند که مثلا نماز صبح چند رکعت است؟

پس اگر ما به احادیث توجهی نکنیم مسلما در بسیاری از مسایل دچار مشکل و انحراف می شویم.

ب) همان طور که الله متعال حفاظت از قرآن را بر عهده گرفته است، حفاظت از حدیث را هم بر عهده گرفته است زیرا حدیث بخشی از وحی و دین است زیرا رسول الله حرفی را از پیش خود نگفته است و سخن رسول الله همان وحی است.

قرآن می گوید: «وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى »(النجم/ 3 - 4):(و از روی هوای نفس سخن نمی گوید.سخنش چیزی جز وحی نیست که به او نازل می شود).

پس الله متعال همان طور که از قرآن حفاظت می کند از سنت و کلام رسولش هم به وسیله ی ائمه ی دین و حافظین حدیث حفاظت می کند. کسانی که برای شنیدن یک حدیث و بررسی آن مسافت های طولانی را طی می کردند و مشکلات زیادی را برای حفظ حدیث تحمل می کردند. بی شک که محدثین و علما اولیاء الله بودند و الله متعال به وسیله ی آنها از احادیث حفاظت کرده و می کند.

پیروی از سنت و یا حدیث از قرآن ثابت است و بسیاری از کسانی که تنها به قرآن اکتفا می کنند باید بدانند که قرآن در بسیاری از آیات بعد از دستور به اطاعت از الله به اطاعت از رسول هم دستور داده است. به عنوان مثال:

الف) الله متعال می فرماید: «وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (انفال/1): (والله و رسولش را اطاعت کنید اگر ایمان دارید).

ب) الله متعال می فرماید: «یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ» (نساء/59): (ای کسانی که ایمان آوردید، از الله و رسول اطاعت کنید).

ج) «مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ»(نساء / 80):(هر کس از رسول اطاعت کند به یقین از الله اطاعت کرده است).

د) «وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ»(نور / 56): (و از پیامبر اطاعت کنید تا به شما رحم شود).

حال که شما ادعا می کنید فقط قرآن را قبول دارید پس باید این آیات را هم بپذیرید و همان طور که از قرآن پیروی می کنید باید از رسول الله صلی الله علیه و سلم و احادیث هم پیروی کنید زیرا این دستور قرآن است و اطاعت و پیروی از رسول الله زمانی محقق می شود، که به احادیث عمل شود.

خلاصه: سنت و حدیث در اسلام بعد از قرآن به عنوان دومین اصل مستقل شناخته شده است و در این مساله هیچ شکی نیست اما کسانی که منکر این هستند قطعنا گمراه هستند و افراد زیادی را هم به سبب این تفکرشان به گمراهی کشانده اند.

به قول ایوب سختیانی (یکی از علمای مشهور است) که می گوید: «إذا حدثت الرجل بالسنة فقال: دعنا من هذا و حدثنا بالقرآن فاعلم أنه ضال مضل»: «هر گاه برای شخصی از حدیث و سنت سخن گفتی و او در مقابل گفت: این صحبت ها و استدلال ها را کنار بگذار و از قرآن برای ما بگو! بدان که او گمراه و گمراه کننده است». (معرفة علوم الحدیث للحاکم/ص 65، والکفایة للخطیب/ ص 49).