حیات دنیوی یا برزخی؟

یکی از مسایل اختلافی که بعد از گذشت عصر رسول الله و صحابه بین امت اسلام به وجود آمد، مساله ی زنده بودن رسول الله صلی الله علیه و سلم می باشد. همه ی مسلمانان معتقدند که انبیاء در قبرشان زنده هستند اما زنده بودن و حیات آنها چگونه است مورد بحث است.

عده ای معتقدند انبیاء در قبرشان حیات برزخی دارند و در مقابل گروهی ادعا می کنند که انبیاء در قبرشان زنده هستند و حیات دنیوی دارند که در واقع چنین ادعایی صحیح و قابل قبول نیست و صحیح همین است که بگوییم انبیاء حیات برزخی دارند. به همین جهت در این نوشتار قصد دارم به بررسی این مساله بپردازم.

قبل از پرداختن به این بحث لازم است بدانیم کسانی که مساله حیات دنیوی انبیاء در قبرشان را مطرح می کنند، به احادیثی از جمله این حدیث «الأنبیاء أحیاء فی قبورهم یصلون» (مسند أبی یعلى/ ش:3425): «پیامبران در قبرهایشان زنده هستند و نماز می خوانند» و... استناد می کنند که برخی از دلایل شان ضعیف و برخی هم مانند همین حدیثی که به آن اشاره کردم صحیح است.  

مسلما حدیث ضعیف در این بحث قابل قبول نیست ولی منکر احادیث صحیح هم نیستیم بلکه برداشت افرادی که با استناد به این حدیث مساله زنده بودن رسول الله و سایر انبیا را مطرح می کنند، اشتباه هست.

به چند دلیل:

دلیل اول: همه ی ما معتقدیم که شهدا زنده هستند (حتی کسانی که می گویند انبیاء حیات دنیوی دارند این را قبول دارند) اما حیات و زندگی آنها مانند زندگی دنیایی نیست بلکه حیات آنها حیات برزخی است و این مساله از آیات و احادیث زیادی با اثبات رسیده است. پس وقتی حیات شهدا برزخی است حیات رسول الله هم برزخی است زیرا رسول الله هم از شهدا می باشد.

چنانچه ابن مسعود می گوید: «لأن أحلف تسعاً أن رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم قتل قتلاً أحب إلی من أن أحلف یمیناً واحدة إنه لم یقتل وذلک أن الله اتخذه نبیاً واتخذه شهیداً»:«اگر نه بار قسم بخورم که پیامبر (ص) کشته [شهید] شده است برایم محبوب تر است تا یک بار قسم بخورم که کشته [شهید] نشده است و به این دلیل است که خداوند او را نبی و شهید قرار داده است). (مسند أحمد/ش:3873 و المعجم الکبیر/ش:10119 و المستدرک على الصحیحین/ش:4394 و...)

و در حدیثی دیگر از عایشه نقل شده است: « کان رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم یقول فی مرضه الذی توفی فیه: لم أزل أجد ألم الطعام الذی أکلت بخیبر فهذا أوان انقطاع أبهری من ذلک السم»: (رسول الله در همان مریضی که فوت کرد می گفت: همیشه از آن غذایی که در روز خیبر خوردم احساس درد می کنم از همان هنگام رگم (رگی که در پشت گردن است که به قلب می رسد) به وسیله ی آن سم (گوشت مسموم) قطع شده است). (صحیح البخاری/ش:4428 و المستدرک على الصحیحین/ش:4393 و السنن الکبرى/ش:19717)

پس با توجه به این دلایل می توان گفت رسول الله شهید است اما این شهادتی که علما از آن سخن گفته اند شهادت اخروی است یعنی این که این شهادت مانند کسی است که به وسیله ی بیماری از دنیا می رود یا کسی که به وسیله نیزه یا تیر زخمی می شود و از دنیا می رود که اینها در آخرت حکم شهید دارند به همین جهت رسول الله غسل داده شد و بر ایشان نماز جنازه خوانده شد.

دلیل دوم: شکی نیست رسول الله مانند سایر انسان ها از دنیا رفته است و این را الله متعال در قرآن بیان کرده است:

«إِنَّکَ مَیِّتٌ وَإِنَّهُم مَّیِّتُونَ» (زمر/30): (ای محمّد ! مرگ از مسائلی است که همه انسانها در آن یکسانند ، و شتری است که بر در خانه همه کس می خوابد.تو هم می میری ، و همه آنان می میرند). «إِنَّکَ مَیِّتٌ» ،ضمیر (ک) به رسول الله برمی گردد، و عمومیّت قانون مرگ را نسبت به همه انسان ها روشن می سازد.

و در جای دیگر می فرماید: «وَمَا جَعَلْنَا لِبَشَرٍ مِّن قَبْلِکَ الْخُلْدَ أَفَإِن مِّتَّ فَهُمُ الْخَالِدُونَ» (انبیاء/34): (ما برای هیچ انسانی پیش از تو زندگی جاویدان قرار ندادیم (تا برای تو جاودانگی قرار دهیم . بلکه هر کسی مرده و می میرد و تو هم می میری. وانگهی آنان که انتظار مرگ تو را دارند و با مرگ تو اسلام را خاتمه یافته می دانند)، اگر تو بمیری آنها جاویدانه می مانند؟!)

و در ادامه می فرماید: «کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ»: (هر کسی مزه مرگ را می چشد).

پس طبق این آیات همه انسان ها می میرند و فرقی نمی کند که پیامبر باشد یا نباشد زیرا این آیات عام هستند و شامل هر موجود زنده می شود و تنها زنده و جاوید الله هست و بس.

دلیل سوم: رسول الله در قبرش مانند حیات دنیوی زنده نیست به این صورت که در بدن ایشان روح باشد یا این که فکر و تدبر بکند و یا مالک چیزی باشد یا چیزی را به دست آورد یا به خوردن، آشامیدن یا لباس، ازدواج و... نیاز داشته باشد.

و همه ی ما این را قبول داریم که رسول الله بعد از وفات شان در قبرشان به چنین چیزهایی نیاز ندارد پس باید پذیرفت که حیات رسول الله بعد از وفات شان حیات برزخی است و روح ایشان در بالاترین درجه (رفیق الأعلی) قرار دارد و حیات دنیوی با حیات برزخی قابل مقایسه نیست چنانچه زندگی جنین در شکم مادرش با زندگی دنیا و بعد از تولد متفاوت و قابل مقایسه نیست پس قیاس کردن حیات دنیوی به حیات برزخی و اخروی باطل است.

اگر رسول الله زنده است و در قبرش حیات دنیوی دارد پس باید صدای کسی که از او درخواستی می کند را بشنود یا کسی که او را صدا می زند و می خواند، اجابت کند و امتش را از بسیاری از مسایل و مشکلات و اختلافاتی که بر آنها به وجود آمده و می آید را حل کند

چطور می توان گفت رسول الله زنده است و شاهد اختلافات و جنگ های امتش هست اما آنها را حل نمی کند؟!!!

چگونه اصحاب رسول الله بعد از وفات ایشان دچار نزاع و مشکلات شدند اما هیچ یک از آنها به قبر رسول الله رجوع نکردند تا از ایشان طلب کمک و ارشاد کنند؟؟؟

اگر رسول الله زنده است پس چرا عمر بن خطاب می گوید: «وددت أن رسول الله صلى الله علیه وسلم لم یفارقنا حتى یعهد إلینا عهدا الجد والکلالة وأبواب من أبواب الربا»: (من آرزو داشتم که رسول خدا از ما جدا نمى شد تا سه موضوع را براى ما روشن مى کرد:

اول: مساله ارث جد با برادر (آیا «جد» پدربزرگ در مساله ارث برادر را حجب مى کند یا برادر او را حجب مى نماید یا با هم شریک مى شوند؟).

دوم: مساله کلاله در ارث (آیا کلاله میّتى است که اولاد و پدر نداشته باشد؟ یا عموزاده هاى بعید است؟ یا مقصود چیز دیگرى است؟).

مساله سوم: ربا الفضل است، (چون ربا النسیئه متفق علیه اصحاب است)». (صحیح البخاری/ش:5588)

اگر رسول الله در قبرش زنده است و حیات دنیوی دارد پس چرا صحابه در زمان قحطی برای طلب باران به دعای عباس رضی الله عنه متوسل شدند و ازایشان خواستند که دعا کند تا الله آنها را از قحطی نجات دهد؟؟؟

آیا این دلیلی صریح بر باطل بودن آنچه که برخی از صوفیان گمان و ادعا می کنند که رسول الله در قبرش زنده است، نمی باشد؟؟؟

بنابراین انبیاء بعد از مرگ شان حیات برزخی دارند نه دنیوی! و در مورد این مساله بین مسلمانان اختلافی وجود ندارد اما برخی چنین ادعا کردند که انبیاء در قبرشان زنده هستند و حیات دنیوی دارند در حالی که این ادعا و این اعتقاد با آیات و احادیث و عمل صحابه در تضاد است و صحیح همین است که بگوییم انبیاء در قبرشان حیات برزخی دارند نه دنیوی.